Tegoroczne Obchody Światowego dnia Walki z Rakiem przebiegać będą pod hasłem: „Rakowi też można zapobiegać”.
Jak podkreślają eksperci Światowej Organizacji Zdrowia dzięki prostym działaniom profilaktycznym takim jak: niepalenie papierosów, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, ograniczenie spożycia alkoholu, unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, można by zmniejszyć o ponad 30 proc. liczbę zachorowań na nowotwory złośliwe.
{googleAds}
<div align=’center’><script type=”text/javascript”><!–
google_ad_client = „ca-pub-8536754123093431”;
/* Dla Gazety Świebodzińskiej */
google_ad_slot = „3004630278”;
google_ad_width = 336;
google_ad_height = 280;
//–>
</script>
<script type=”text/javascript”
src=”http://pagead2.googlesyndication.com/pagead/show_ads.js”>
</script>
</div>
{/googleAds}
Nowotwory złośliwe są pod względem częstotliwości drugą, po chorobach serca i naczyń, przyczyną zgonów w naszym kraju. Oznacza to, że co piąty mieszkaniec Polski umiera z powodu nowotworu złośliwego, a co czwarty zachoruje na tę chorobę.
Specjaliści podkreślają, że do zwiększenia skuteczności leczenia raka w Polsce niezbędne jest systematyczne prowadzenie badań przesiewowych. W ramach takich badań, duża grupa Polaków badana byłaby pod kątem obecności nowotworów w organizmie. Badanie pozwoliłoby wykryć nowotwór we wczesnej fazie rozwoju i wcześniej wdrożyć skuteczne leczenie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie odnotowuje się rocznie ok. 11 milionów nowych zachorowań na nowotwory; w ciągu najbliższego dwudziestolecia liczba ta ma się podwoić. Nowotwory stały się, więc poważnym problemem zdrowia publicznego.
W jednej trzeciej przypadków nowotwór mógłby być wyleczony pod warunkiem wczesnego wykrycia i zastosowania właściwej terapii. Najwięcej zgonów powodują, bowiem przerzuty, do których dochodzi w późniejszych stadiach rozwoju choroby. Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe ciągle rośnie, co ma związek z powiększaniem się i starzeniem światowej populacji. Wraz z wiekiem słabną, bowiem mechanizmy naprawy uszkodzeń DNA, które są punktem wyjścia do rozwoju nowotworu.
Z szacunków Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że w kolejnych dekadach wzrastać będzie też liczba zgonów z przyczyn nowotworowych. W latach 2007-2030 wzrost ten ma wynieść 45 proc. – z 7,9 mln do 11,5 mln, przy czym szacunki te uwzględniają przewidywany spadek śmiertelności z powodu niektórych nowotworów w krajach bogatych. Obecnie ponad 70 proc. zgonów z powodu chorób nowotworowych ma miejsce w krajach biednych i średnio zamożnych.
Największa śmiertelność towarzyszy pięciu rodzajom raka, tj. :
– rakowi płuc (1,3 mln zgonów rocznie),
– żołądka (ponad 800 tys. zgonów),
– jelita grubego i odbytnicy (640 tys.),
– wątroby (610 tys.),
– piersi (520 tys. zgonów rocznie).
Na nowotwór złośliwy może zachorować każdy, niezależnie od wieku, płci czy sytuacji materialnej. Chorują ludzie młodzi i starsi, nawet dzieci, kobiety i mężczyźni, biedni i bogaci. Wśród mężczyzn najwięcej zgonów powodują rak płuc, żołądka, wątroby, jelita grubego i odbytnicy, rak przełyku i rak prostaty. Wśród kobiet są to: rak piersi, płuc, żołądka, jelita grubego i odbytnicy oraz rak szyjki macicy.
Palenie tytoniu jest najważniejszym wśród możliwych do uniknięcia czynników ryzyka nowotworów złośliwych. Przyczynia się nie tylko do raka płuc ale też do raka trzustki, wątroby, pęcherza moczowego i nerki, raka krtani, przełyku i jamy ustnej, raka jelita grubego i odbytnicy, raka żołądka i szyjki macicy. Szacuje się, że nałóg nikotynowy jest odpowiedzialny za 1,8 mln zgonów rocznie z powodu nowotworów, z czego 60 proc. ma miejsce w krajach biednych i średnio zamożnych.
Kolejnym czynnikiem ryzyka raka, są zbędne kilogramy, czyli nadwaga i otyłość, związane z niezdrową, zbyt kaloryczną dietą, bogatą w tłuszcze i ubogą m.in. w warzywa i owoce oraz z brakiem regularnej aktywności fizycznej. Otyłości przypisuje się winę za 274 tys. zgonów rocznie. Nadużywanie alkoholu odpowiada za ponad 350 tys. zgonów z powodu nowotworów złośliwych, a czynniki związane z miejscem pracy, jak np. kontakt z azbestem – za minimum 152 tys. zgonów.
Niezbędne jest też ograniczenie ekspozycji na słońce, ze względu na groźbę nowotworów skóry; wyeliminowanie kontaktu z azbestem i innymi rakotwórczymi czynnikami w miejscu pracy; zanieczyszczeń powietrza oraz otwartych palenisk w domach, z których często korzystają mieszkańcy Afryki i Azji. Podstawą tych zmian jest edukacja społeczeństw na temat przyczyn rozwoju nowotworów oraz ich prewencji.
Może ona też przynieść poprawę w zakresie wczesnego wykrywania schorzeń nowotworowych, poprzez informowanie o ich wczesnych objawach (jak różne guzki i zgrubienia, owrzodzenie, uporczywa niestrawność, przewlekły kaszel oraz krwawienia z naturalnych otworów ciała) i potrzebie regularnych badań kontrolnych. Wczesne wykrycie znacznie zwiększa szanse na wyleczenie.
Choć ostatnio pojawia się dużo kontrowersji na temat badań przesiewowych, eksperci Światowej Organizacji Zdrowia zaznaczają, że w wielu przypadkach pozwalają one rozpoznawać zmiany rakowe lub przedrakowe, zanim jeszcze pojawią się widoczne objawy. Znana jest zwłaszcza skuteczność badań cytologicznych w wykrywaniu raka szyjki macicy oraz kolonoskopii w wykrywaniu raka jelita grubego. Specjaliści Światowej Organizacji Zdrowia podkreślają też, że w diagnostyce bardzo ważny jest dostęp do nowoczesnych metod obrazowania narządów, jak USG, rezonans magnetyczny, endoskopia oraz rzetelne badania laboratoryjne.
Europejski kodeks walki z rakiem mówi, że prowadząc zdrowy styl życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych:
- Nie pal, jeśli palisz przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących.
- Wystrzegaj się otyłości.
- Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne.
- Spożywaj więcej warzyw i owoców: jedz, co najmniej 5 porcji warzyw dziennie. Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce.
- Jeśli pijesz alkohol – piwo, wino lub napoje wysokoprocentowe – ogranicz jego spożycie: mężczyźni do 2 porcji dziennie, kobiety do jednej porcji.
- Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Szczególnie chroń dzieci i młodzież. Osoby mające skłonność do oparzeń słonecznych powinny przez całe życie stosować środki chroniące przed słońcem.
- Przestrzegaj ściśle przepisów mających na celu ochronę przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze. Stosuj się zawsze do instrukcji postępowania z substancjami rakotwórczymi. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.
- Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Dla niektórych nowotworów istnieją programy badań przesiewowych zwiększających szansę na ich wyleczenie.
- Kobiety po 25 roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.
- Kobiety po 50 roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi.
- Kobiety i mężczyźni po 50 roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.
Kolejną niezwykle ważną kwestią jest obserwowanie własnego organizmu i „wyłapanie” niepokojących objawów, które mogą pomóc wcześnie wykryć chorobę.
Jako listę sygnałów, które powinny wzbudzić naszą czujność należałoby wskazać:
- ciągły ból głowy,
- napady padaczki,
- powiększone węzły chłonne,
- chrypa trwająca dłużej niż 3 tygodnie,
- długotrwałe zaburzenia przełykania,
- ciągły kaszel, duszności,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- powiększenie obwodu brzucha,
- zmiana wyglądu znamion barwnikowych,
- utrata apetytu,
- nieuzasadniony spadek masy ciała,
- anemia,
- osłabienie,
- nudności,
- wymioty
- obrzęk jąder (u mężczyzn)
- guzek piersi, zmiana wyglądu skóry, wciągnięcie brodawki oraz wyciek płynu z sutka, upławy, krwawienie (u kobiet).
Kiedy stwierdzimy u siebie, którykolwiek z niepokojących objawów z wizytą u lekarza nie możemy zwlekać. Pamiętać trzeba, że wczesne wykrycie nowotworu daje nam poważną szansę na całkowite wyleczenie. Warto również nauczyć się rozmawiać własnych obserwacjach z bliskimi. Jeśli uda się nam oswoić tematykę raka, pozyskać wiedzę na jego temat , łatwiej będzie porzucić strach przed nim samym. Ogromne znaczenie w zapobieganiu oraz zwalczaniu nowotworów mają działania edukacyjno-profilaktyczne inicjowane między innymi przez organy samorządowe, Inspekcję Sanitarną, ośrodki naukowe.
Zachęcam do korzystania z tego typu propozycji, uczestniczenia w darmowych badaniach przesiewowych, zapoznawania się z materiałami edukacyjnymi, korzystania z porad lekarskich, przezwyciężenia strachu przed „złą wiadomością”.
Niech obchody Światowego Dnia Walki z Rakiem będą powodem do refleksji nad zdrowiem swoim i swoich bliskich oraz pretekstem, aby zacząć dbać o swoje zdrowie. Więcej informacji można uzyskać na stronie www.kodekswalkizrakiem.pl.
Opracowanie:
- Dorota Kimsa – młodszy asystent Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej,
- Arleta Miśkiewicz – Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Świebodzinie.
